روستای فشند

فَشَند یا پَشَند نام روستایی است در ۷۵ کیلومتری غرب تهران که در شمال هشتگرد واقع شده‌است. این روستا از نظر حوضهٔ آبریز کوهستانی و دشتهای آبرفتیِ به مساحت ۹۶۰۰ هکتار از بزرگ‌ترین روستاهای ایران است. سیب زمینی که توسط بازرگانان آلمانی وارد ایران شده بود نخستین بار در ایران در این روستا کشت شده است که به دلیل کیفیت، سیب زمینی پشندی زبانزد شده است. قوچ فشندی و زغالسنگ از دیگر دلایل اشتهار این روستا هستند. همچنین فشند از نخستین روستاهای ایران بوده است که مدرسه به سبک نوین در آن دایر شده است.

جغرافیا

روستای فشند در دامنهٔ رشته کوه البرز قرار دارد، که منطقهٔ طالقان در شمال این کوه‌ها و در حد فاصل روستا تا جلگهٔ مازندران قرار دارد. پشند از سمت غرب با روستای خور و روستای سیفتارک، از سمت شرق با روستای آردهه، کوشک زر و سیفستان و از جنوب با ینگیمام و هشتگرد همسایه‌است. پشند ۲۰۰۰ نفر جمعیت و مساحتی بالغ بر ۹۲۰۰ هکتار دارد.

این روستا به سه ناحیه اصلی تکی، پایین محله و بالا محله (جیر ماله و پشت باغ) تقسیم شده‌است که هر محله شامل مناطق کوچکتر زیادی می‌شود. شامل:تکی، چراخ ماله، راستِ کوچه، انگرماله، هُشتِ کُلَه، کری سر و ملک او دار، خر تیزان.

اقتصاد

اقتصاد مردم روستا بر پایه دامداری و کشاورزی است. دامداری عمدتاً توسط گروهی از مردم جوار ماله موسوم به الکایی صورت می‌گیرد. اقتصاد کشاورزی نیز در دستان گروهی از پشندیان موسوم به خرده مالکین (دهقان‌ها) است که صاحب زمین‌های روستا هستند و باقی مردم برای دهقان‌ها کار می‌کنند. محصول اصلی باغی پشند، آلبالو و گیلاس و محصول صحرایی گندم و جو است. میزان مالکیت دهقان‌ها از نیم هکتار تا گاهی چند ده هکتار متغیر است. کل مالکیت روستای فشند به ۹۶۰۰ سهم تقسیم میـگـردد که هر ۱۰۰ سهم مالکیت را، عامه مردم یک گاب (گاو) می‌گویند. یکی از افتخارات پشند آن است که هرگز ارباب نداشته‌است و مردم عادی زمین دار بوده‌اند. در اصطلاح محلی می‌گویند پشند «زر خرید» است. به معنی آن که مردم عادی با دادن زر می‌توانستند زمین‌ها را بخرند.

گویش

زبان محلی این روستا که گویشی از گویش‌های زبان فارسی است. این گویش که در تمامی کوهستان البرز از طارم و شهرستان رودبار تا شاهرود رواج دارد که تاتی نامیده می‌شود. اگرچه در سراسر روستا یک گویش در گفتار مردم استفاده می شود ولیکن در بین خود مردم پشند نیز تفاوت‌هایی در واژه‌ها و لهجه‌در محله‌های مختلف دیده می‌شود. شاید بتوان گفت مردم جواَر مَاله عمومآ به دلیل ارتباط کمتر با شهر نشین‌ها از اصالت بیشتر ی در گفتار برخوردارند.

وِیژگیهای فشند

سیب زمینی: این محصول بومی آمریکای جنوبی بوده و به خصوص در پرو از ۲۰۰۰ سال پیش کشت می‌شده‌است. در سالیان بعد این محصول به اروپا راه یافت. در ایران، حدود ۲۰۰ سال پیش(در زمان فتحعلی شاه قاجار) سر جان ملکم سفیر دولت انگلستان در ایران مقداری بذر سیب زمینی به دربار پادشاه قاجار هدیه کرد. این سیب زمینی‌ها ابتدا در روستای پشند در اطراف تهران کاشته شد و سپس به فربدن اصفهان و به تدریج به سایر نقاط کشور برده و کاشته شد.

قوچ: قوچ و گوسفند فشندی از بهترین نژادها می‌باشد و هر چهار سال یک بار جشنوارهٔ قوچ فشندی در شهرستان ساوجبلاغ برگزار می‌شود

معدن ذغال سنگ: به گفتة جمالزاده، معادن ذغال سنگ ایران بسیار فراوان و غنی بود ولی شاهدی در دست نداریم که از آنها برای تهیه مواد سوختنی استفاده لازم به عمل می‌آمده‌است. بادامچه: نوعی از بادام وحشی است در اطراف کرج و پشند می‌روید، نام علمی آن سپارتیوئید می‌باشد و آنرا بادامچه گویند.

آب تره: از خانوادهٔ تره تیزک و شاهی می‌باشد، مورد استفادهٔ پهلولانان بوده و به دلایل ذکر شده در مرجع خواص فراوان و ویژه‌ای دارد.

مدرسه فشند: دبیرستان شاهد امام رضا(ع):از جمله نخستین مدارس ایران است که در سال ۱۳۰۸ دو سال پس به روی کار آمدن رضا شاه پهلوی تاسیس گردید. این مدرسه همزمان با مدرسهٔ کرج که آن زمان جزو ساوجبلاغ به حساب می‌آمد گشایش یافت.

رودخانه فشند

از کوه های جنوبی طالقانو از کوه دکا سرچشمه می گیرد و دارای سه زیر حوضه به نام های تنکلا ، سوته و مگس لان در شمال روستای فشند می باشد. در شمال روستای فشند این سه زیر حوضه با هم یکی شده و رودخانه فشند را تشکیل می دهند. این رودخانه دارای رژیم آبدهی تقریبا دائمی و پرآب ترین زیر حوضه شمال دشت هشتگرد می باشد.

به علت فقر پوشش گیاهی ، شیب زیاد حوضه و وسعت آن ،سیلاب های رودخانه فشند در منطقه زبانزد عموم می باشد و معروف به سیاه سیل در نزد مردم منطقه گردیده است . چرا که این رودخانه با عبور از روستای فشند ، باعث تخریب حاشیه باغات و مساکن سپس محدوده شهرجدید هشتگرد و روستاهای نزدیک می گردد. مسیل رودخانه بعد از گذر از جاده قدیم مسدود گردیده و فقط از طریق نهر خررو زهکش می گردد که این نهر گنجایش عبور سیلاب های این زیر حوضه را ندارد. مساحت زیر حوضه تا شمال اتوبان 67.8 کیلومتر مربع میباشد.